Nörolojik hastalıkların %70’i genetik temellidir. Beyin ve sinir sistemi hastalıklarının genetik temelleri ortaya çıkmaya başladıkça, genetik testler kesin tanının konmasında önem kazanmıştır. Günümüzde, nörolojik hastalıkların genetik arka planları yeni nesil dizileme ile aydınlatılmaktadır.
Nöro-Genetik Hastalıklarda Yeni Nesil Dizileme
Beyin ve sinir sistemi hastalıklarının genetik temelleri ortaya çıkmaya başladıkça, genetik testler kesin tanının konmasında önem kazanmıştır. Günümüzde, nörolojik hastalıkların genetik arka planları yeni nesil dizileme aydınlatılmaktadır.
Nöro-genetik hastalıklarda yeni nesil dizileme:
- Epilepsiler
- Otizm Spektrum Bozuklukları
- Musküler Distrofiler
- Spinal Musküler Atrofiler
- Miyopatiler ve Miyotonik Sendromlar
- Ataksi
- Herediter Spastik Paraplezi
- Joubert Sendromu
- Cockayne Sendromu
- CMT Nöropatisi
- Ensefalopati
- X’e Bağlı Entelektüel Yeti Yitimi
gibi pek çok hastalığın genetik tanısı için kullanılabilir.
Epilepsi
Dünyada her 26 kişiden 1-10’u epilepsi ile yaşamaktadır. Her yıl dünyada 2.4 milyon insana epilepsi tanısı konur. Epilepsi vakalarının %60’ının belirlenmiş herhangi bir sebebi bilinmese de genetik varyasyonlar ile ilişkili olabilirler (idiyopatik). Diğerleri doğumsal anomaliler, genetik hastalıklar ve sendromlar, kafa travması ve beyin enfeksiyonları gibi sebeplerden ortaya çıkmış, semptomatik epilepsilerdir.
Epilepsi ile ilişkilendirilen genlerin çoğu karakterize edilmiş olsa da yeni genlerin sayısı gelişen teknolojiler ile her geçen gün artmaktadır.
Tek gen epilepsi sendromları arasında sodyum, potasyum ve kalsiyum kanallarını kontrol eden genlerdeki mutasyonlara bağlı gelişen epileptik ensefalopatiler ve benign familyal neonatal nöbetler (BFNN) yer alır.
- KCNQ2 ve KCNQ3 genlerindeki mutasyonların saptanması BFNN ayırıcı tanısını kolaylaştırır.
- Epileptik ensefalopatilerden Dravet Sendromuna sebep olan SCN1A genindeki mutasyonların incelenmesi, hastaların %70’ine kesin tanı konmasını sağlamıştır.
- Beyin anomalileri veya metabolik hastalıklara sebep olan tek gen bozukluklarının bazılarında primer semptom epilepsidir. Bunların arasında tüberoz skleroz, mukopolisakkaridoz ve lökodistrofiler sayılabilir.
- Sadece epilepsiye neden olan genetik bozukluklar olduğu gibi başka semptomlar ile birlikte nöbetlerin görüldüğü galaktozemi, Tay-Sachs hastalığı ve peroksizomal bozukluklar da vardır.
- Jeneralize ve absans epilepsi gibi multifaktöriyel bozuklukların sebepleri tam olarak bilinmese de yapılan araştırmalar SLC2A1 ve GABRB3 gibi genlerdeki varyasyonların bu hastalıklara yatkınlığa neden olduğunu göstermiştir.
Entelektüel Yeti Yitimi
Entelektüel yeti yitimi, ya da mental retardasyon, bebeklik veya çocuklukta kendini gösteren hayat boyu devam eden bir bozukluktur. Ortalamanın altında entelektüel beceri ile tanımlanır ve zeka katsayısı (ZK=IQ) ile hafif, orta, ağır ve derin olmak üzere dört sınıfa ayrılır. Yenidoğanların %1’inde görülür ve genellikle genetik kaynaklıdır.
Entelektüel yeti yitimi birçok gelişimsel hastalığın ortak özelliğidir; kendi başına ortaya çıktığı gibi doğumsal malformasyonlar, epilepsi, otizm spektrum bozuklukları ve genetik metabolik bozukluklar gibi hastalıklar ile beraber de görülebilir. Entelektüel yeti yitimi klinik ve genetik olarak heterojendir; bu sebeple aynı anda birçok geni inceleyebilen yeni nesil dizileme teknolojisi kesin tanı için oldukça yardımcıdır.
Nöromusküler Hastalıklar
Nöromüsküler hastalıklar kasları ve sinirleri etkileyen; klinik ve genetik olarak heterojen bir hastalık grubudur. Sıklıkla genetik faktörlere bağlıdır ve bu hastalık grubuyla ilişkilendirilen yüzlerce farklı gen bulunur. Çok sayıda genin aynı anda analizine imkan veren yeni nesil dizileme panelleri; musküler distrofiler, miyopatiler, miyastenik sendromlar, Charcot Marie Tooth Nöropatisi gibi nöromusküler hastalıkların etiyolojisini belirlemede yardımcı olabilir.
